„Moje stałe zadziwienie odkryciami w Karpatach”

„Moje stałe zadziwienie odkryciami w Karpatach” - wykład prof. Jana Machnika

12 maja 2016 r. w Czytelni Głównej Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej odbył się wykład prof. dra hab. Jana Machnika na temat odkryć archeologicznych w Karpatach. Spotkanie zorganizowane zostało przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej w Krośnie.

Jan Machnik, ur. w 1930 r., archeolog, prof. nauk humanistycznych, badacz pradziejów Karpat. Pochodzi z Suchodołu (obecnie dzielnica Krosna). Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim (absolwent archeologii z 1953 r.) oraz na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie w 1955 r. uzyskał tytuł zawodowy magistra historii kultury materialnej, broniąc pracę „Osada wczesnośredniowieczna w Igołomii koło Krakowa”. W l. 1966-1990 kierował Zakładem Archeologii Małopolski Instytutu Historii Kultury Materialnej w Krakowie, a później Instytutem Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie. Od 1968 r. był wykładowcą Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1990 r. został członkiem Międzynarodowej Unii Nauk Pre- i Protohistorycznych (UISPP), a w 1992 r. członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Pełnił m. in. funkcję wiceprezesa PAU. W 1966 r. został redaktorem Sprawozdań Archeologicznych. Prowadził prace wykopaliskowe w Polsce, na Słowacji, na Ukrainie i we Francji. Wykładał również w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. W 2011 r., za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej, za osiągnięcia w działalności dydaktycznej i społecznej, został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2005 r. otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. W 2013 r., za zasługi na polu współpracy polsko-słowackiej w dziedzinie archeologii, uhonorowano go Medalem św. Gorazda. Prof. Jan Machnik jest autorem wielu prac, m. in.: „Studia nad kulturą ceramiki sznurowej w Małopolsce” (1966), „Materiały do prahistorii ziem polskich. Cz. 3, Epoka brązu. Z. 1, Stosunki kulturowe na przełomie neolitu i epoki brązu w Małopolsce (na tle przemian w Europie Środkowej)” (1967), „Kultury z przełomu eneolitu i epoki brązu w strefie karpackiej” (1987), „Iwanowice, stanowisko Babia Góra, część II. Cmentarzysko z wczesnego okresu epoki brązu” (1991), „Kultura mierzanowicka. Chronologia, taksonomia i rozwój przestrzenny” (współautor ze Sławomirem Kadrowem) (1997). Jan Machnik jest Honorowym Obywatelem Miasta Krosna oraz Honorowym Obywatelem Hunkoviec k. Bardejova na Słowacji.

Podczas wykładu prof. Machnik zaprezentował odkrycia archeologiczne w Karpatach, które ciągle go zadziwiają i zaskakują. Odniósł się m. in. do badań prowadzonych w Jaskini Obłazowej znajdującej się w Przełomie Białki Tatrzańskiej. Prace tam prowadzone przyczyniły się do zmiany poglądów na temat kolonizacji górskich terenów Karpat. Do niedawna osadnictwo średniowieczne uznawane było powszechnie za początek kolonizacji Karpat. Tymczasem w Jaskini Obłazowej odnaleziono ślady obecności neandertalczyków. Naukowcy znaleźli też najstarszy znany na świecie bumerang, który wykonano z ciosu mamuta.

Prof. Machnik wymienił też inne miejsca świadczące o pradziejowym osadnictwie w Karpatach. Przedstawił m. in. wyniki badań prowadzonych na pograniczu Łoniowej i Żerkowa (pow. brzeski), na terenie zbiornika wodnego Świnna Poręba (pow. wadowicki) oraz w Brzezówce (gm. Tarnowiec) i w Bieszczadach. W Łoniowej prowadzono badania archeologiczne, które zakończyły się odkryciem pozostałości osady sprzed 7 tys. lat (osada należała do pierwszych rolników na tych terenach, zaliczanych do kultury wstęgowej rytej). W czasie prac w Świnnej Porębie rozpoznano 12 stanowisk archeologicznych, w obrębie których odkryto pozostałości osadnictwa sięgające 12-10 tys. lat p.n.e. Na stanowisku w Brzezówce archeolodzy odkryli pradziejowe grodzisko z początków epoki brązu i znaleźli zabytki typowe dla kultury Otomani-Füzesabony. Natomiast w Bieszczadach już w latach sześćdziesiątych XX wieku znalezione zostały przedmioty krzemienne świadczące o obecności człowieka neolitycznego.