Zapomniany wynalazca

Zapomniany wynalazca to tytuł kwietniowej wystawy, zorganizowanej w 90. rocznicę śmierci wielkiego wynalazcy i naszego krajana Jana Szczepanika.

Urodzony w Mościskach, wychowywał się w Zręcinie, a gdy został sierotą, kilkuletnim chłopcem zaopiekowała się ciotka, mieszkająca w Krośnie.

Szczepanik z wykształcenia był nauczycielem, nauczał w Potoku, Lubatowej i Korczynie.

Jednak ciągle chodził zamyślony i robił różne notatki, by w końcu zaprzestać nauczania a poświęcić się prowadzeniu różnych doświadczeń. W tym celu przeniósł się do Krakowa.

Wynalazki Szczepanika graniczyły z genialnością, zaś zakres jego zainteresowań był ogromny - od tkactwa po aeronautykę. Słynny był swego czasu jego opatentowany i szeroko stosowany w ostatnich latach XIX w. wynalazek zautomatyzowanego procesu tkackiego na maszynach Jacquarda, poprzez zastosowanie metody fotograficzno-elektrycznej. Wynalazek Szczepanika wprowadzono przy tkaniu gobelinów we Francji, Niemczech i Austrii. Fabryki pracujące jego metodą produkowały też małe gobeliny, tzw. „szczepaniki” o wymiarach 75x75 cm.

Szczepanika interesowała również fotografia barwna. Tutaj dokonał też bardzo interesujących wynalazków. Już w 1898 roku zgłosił do opatentowania aparat fotograficzny, pozwalający przy użyciu jednego obiektywu i trzech zwierciadeł otrzymywać 3 negatywy w barwach zasadniczych, które następnie dawały w projekcji obraz w barwach naturalnych. Później opracował własny system rastrów trójbarwnych.

W 1906 roku opatentował kolorymetr, czyli specjalny aparat do pomiaru barw. Na podstawie patentu Szczepanika w Zurychu firma J. K. Smith produkowała do 1905 roku papier „Utopapier” do fotografii barwnej. Od 1902 do 1912 roku Szczepanik opatentował szereg wynalazków z dziedziny fotografii kolorowej, wśród nich sposób kopiowania barwnych diapozytywów.

Obok fotografii Szczepanik interesował się też filmem. W przeddzień wybuchu pierwszej wojny światowej przystąpił do opracowania metod technicznych realizacji filmu dźwiękowego. W lutym 1914 roku wystąpił o patent na fotograficzne zapisywanie dźwięku.

Pod koniec wojny zaczynął organizować realizację gotowego już wynalazku - filmu barwnego i dźwiękowego.

Szczepanika uważa się tez za prekursora telewizji. Po serii żmudnych i pracochłonnych doświadczeń, w roku 1897 ogłosił swój wynalazek pod nazwą telektroskopii, czyli przyrządu do przesyłania obrazów na odległość.

Duży rozgłos przyniósł mu wynalazek tkaniny kuloodpornej. Tkanina, wykonana z miękkiej i elastycznej przędzy, opierała się uderzeniom szabli, sztyletów i kul. Zaczęto z niej szyć kamizelki kuloodporne. Taką zamówił m. in. car Mikołaj II.

Wymienione pomysły polskiego Edisona, jak zaczęto zwać Szczepanika, to tylko najważniejsze dokonania. Ilość pomniejszych wynalazków jest imponująca. Zainteresowanych odsyłamy do obszernych monografii poświęconych pracom odkrywczym Szczepanika, które napisał prof. Władysław Jarosiewiecki.

Wystawa znajduje się w Wypożyczalni Głównej KBP, zapraszamy do jej obejrzenia. Wiele materiałów o tym wielkim wynalazcy można znaleźć w Dziale Informacyjno-Regionalnym naszej biblioteki. Zapraszamy!