Filozof w sutannie

12 marca mija 85. rocznica urodzin ks. Józefa Tischnera. Z tej okazji w KBP zorganizowano wystawę zatytułowaną „Filozof w sutannie”.

Józef Tischner, po odbyciu studiów teologicznych na Uniwersytecie Jagellońskim, przyjął święcenia kapłańskie i otworzył przewód doktorski. Tytuł doktora uzyskał w 1963 roku (na UJ), a w 1980 r. - tytuł profesora. Był wykładowcą w Instytucie Teologicznym Księży Misjonarzy na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie, Papieskiej Akademii Teologicznej, PWST w Krakowie i w Instytucie Polonistyki UJ.

Jako krytyk marksizmu odegrał ważną rolę w formułowaniu ideowo-moralnych założeń Solidarności. Przez część środowisk katolickich w Polsce był krytykowany za sympatie do liberalizmu, demokracji i zbytnie otwarcie na Europę; dla wielu pozostawał jednak niekwestionowanym autorytetem moralnym. Był odznaczony Orderem Orła Białego za działalność na rzecz pojednania Polaków i szerzenia idei tolerancji.

Stworzył podwaliny etyki opartej nie na normach i przykazaniach, lecz na wartościach.

Jako myśliciel zaangażowany był w polskie przemiany społeczne, opublikował m. in. „Etykę solidarności”, „Nieszczęsny dar wolności”, „Spowiedź rewolucjonisty”, „W krainie schorowanej wyobraźni”. Jako duszpasterz wydał m. in. „Jak żyć”, „Ksiądz na manowcach”, „Przekonać Pana Boga”, „Miłość nas rozumie”. Głosił w nich chrześcijaństwo otwarte na dialog, oparte na wolności, wrażliwe na obecność każdego człowieka, budzące dobro, a nie zwalczające zła.

Na wystawie można zapoznać się z kilkoma publikacjami księdza, w których wykłada swoje przemyślenia na temat życia. Taką pozycją jest „Polski kształt dialogu” - książka, która była dostępna tylko w wydaniach emigracyjnych i „podziemnych”, przez co nigdy nie weszła do publicznych debat o Polsce i Kościele. Jest ona nie tylko sumą przemyśleń Autora na temat komunizmu, ale stanowi ważny głos w dyskusji o roli Kościoła w życiu publicznym, etycznych podstawach liberalnej demokracji czy odpowiedzialności intelektualistów.

Inny tytuł, „Filozofia dramatu”, to jedna z najważniejszych i najciekawszych polskich książek filozoficznych. Tischner przedstawił w niej pierwszy spójny wykład własnej koncepcji filozoficznej. To tytułowa filozofia dramatu, interpretująca człowieka i jego relacje z innymi w kategoriach spotkania, dialogu, wzajemności, błądzenia, kuszenia, potępienia i usprawiedliwienia. Wiele zawartych w niej analiz poświęconych jest różnym postaciom zła, bo właśnie spotkanie ze złem sprawia, że człowiek szczególnie boleśnie doświadcza dramatyczności własnej egzystencji. O atrakcyjności analiz decyduje metoda Tischnera, który dla opisania międzyludzkich oddziaływań nie boi się sięgać po przykłady z literatury - Dostojewskiego czy Szekspira, śmiało też posługuje się metaforą.

Książki zaprezentowane na wystawie, w Wypożyczalni Głównej KBP, to tylko część dorobku piśmienniczego Tischnera. Zapraszamy do ciekawej i ambitnej lektury.