Jana Zycha przywrócona pamięć

Z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej w dniu 17 lutego 2016 r. odbyła się w Czytelni Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej prezentacja książki Bożeny Gruszki i Tadeusza Łopatkiewicza zatytułowanej „Jan Zych (1931-1995). Przywracanie pamięci”. Książka została wydana w 20. rocznicę śmierci poety przez Wydawnictwo Ruthenus w Krośnie.

Spotkanie rozpoczęła Wanda Belcik, prezes Stowarzyszenia witając licznie zebranych uczestników oraz gości - Bronisławę Piterę i Stanisława Zycha, rodzeństwo poety, Jadwigę Zimkową, adresatkę młodzieńczego tomiku poezji, Piotra Przytockiego, prezydenta Miasta Krosna oraz autorów. Wspomniała, że prezentacja książki jest drugą z kolei, pierwsza odbyła się we wrześniu 2015 r. w Korczynie.

Tadeusz Łopatkiewicz, współautor książki, przypomniał o wydarzeniach, którymi upamiętniono poetę, a to: odsłonięcie tablicy na skwerze u zbiegu ulic Powstańców Warszawskich i Wojska Polskiego w Krośnie, konkurs recytatorski jego poezji oraz odsłonięcie tablicy pamiątkowej na frontonie Gminnej Biblioteki Publicznej (oba wydarzenia w Korczynie).

Następnie omówił ważniejsze wątki pierwszych dwudziestu lat biografii autora „Zielonych skrzypiec” podkreślając, że mamy szczególny powód, by o nich mówić, gdyż z Korczyny, miejsca urodzenia i młodości, „zaczerpnął pierwszą osnowę życia” i w swoich wierszach często do niej powracał.

T. Łopatkiewicz przebadał genealogię rodzinną poety, dokumenty szkolne, odwiedził miejsca, w których żył i uczył się Jan Zych, zgromadził archiwalne fotografie rodziny i wspomnienia jemu współczesnych. Omawiając środowisko rodzinne pokazał istniejący do dziś dom i jego układ architektoniczny, w którym ważnym miejscem był warsztat tkacki (pomieszczenie związane z tradycją tkacką w Korczynie), fragmenty nieistniejącego przydomowego wiatraka.

Podkreślał trudne warunki nauki w okresie okupacji niemieckiej w Korczynie, a praktycznie jej brak oraz równie ciężkie lata edukacji w gimnazjum i liceum w okresie tuż powojennym w Krośnie. Zilustrował to fragmentami wspomnień Jana Machnika i Henryka Olbrychta, kolegów Zycha. Dzień zakończenia wojny, 9 maja 1945 r., był dla poety osobistym dramatem, ponieważ zabłąkana kula wystrzelona na wiwat, raniła śmiertelnie jego kolegę Stanisława Kustronia, z którym zamienili się miejscami podczas manifestacji młodzieży na rynku w Krośnie. Wydarzenie to opisał w tekście poetyckim „Pokój”, który podczas spotkania zaprezentowała Marlena Niemiec, laureatka I konkursu recytatorskiego poezji Jana Zycha. Talent i systematyczna praca pozwoliła poecie osiągnąć dobre wyniki w szkole średniej i na maturze i kontynuować edukację w Krakowie. T. Łopatkiewicz wspomniał jeszcze jeden wątek krośnieński z biografii Zycha - młodzieńczy tomik poezji „Sen na kwiatach” ofiarowany Jadwidze Zimkowej, sympatii z czasów szkolnych z okazji jej imienin.

Bożena Gruszka mówiła o okolicznościach powstania książki i współpracy z Tadeuszem Łopatkiewiczem (głównie przez Internet). Przypomniała, że Jan Zych należał do pokolenia pisarzy urodzonego w latach trzydziestych, które tworzyło w warunkach bardzo trudnych. Wspomniała o literackiej znajomości Zycha ze Sławomirem Mrożkiem (mieszkanie przy ul. Krupniczej 22), Kole Młodych, które dawało możliwości rozwoju talentów pisarskich i Adamie Włodku, który opiekował się poetą. Jan Zych był pracowity, niezwykle muzykalny „słyszał słowa”, uczęszczał na 8 lektoratów. Jego pasją było przyswajanie literaturze polskiej poetów i pisarzy języków m. in. bułgarskiego, serbskiego, a w szczególności języka hiszpańskiego. To on przełożył dzieła Marqueza i Paza. Przygotował dla Wydawnictwa Literackiego obszerną antologię poezji iberoamerykańskiej, której nie wydano (wydawnictwo zerwało umowę). Jego wyjazd do Meksyku spowodował, że „wypychano” go z rynku wydawniczego w Polsce, pomijano w antologiach. O przywrócenie twórczości Zycha w antologiach upominał się m. in. krakowski poeta Józef Baran.

Wspomniała, że dzięki uprzejmości bibliotekarzy udało się jej wyprostować błędy, które pojawiły się w notach biograficznych Zycha, na przykład datę zgonu i inne. Na koniec ujawniła, że chciałaby zdobyć film, nakręcony przez Telewizję Polską, w którym występuje sam poeta.

Spotkanie zakończył T. Łopatkiewicz, który podkreślił wartość dokumentacyjną książki, która zawiera, oprócz esejów, bogatą bibliografię, dwa indeksy oraz kalendarium życia i twórczości Zycha.

Następnie wręczając symboliczne róże podziękował współautorce książki oraz rodzeństwu poety i J. Zimkowej. Autorom podziękowała prezes Stowarzyszenia.

Po spotkaniu można było nabyć książkę i uzyskać autografy autorów.