22 października 2018 r. w Saloniku Artystycznym Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej odbył się wykład Wandy Belcik „Pamiętniki ziemian galicyjskich”. Spotkanie zorganizowane zostało przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krośnieńskiej w Krośnie.

Prelegentka omówiła pamiętniki osób związanych z ziemią krośnieńską: Ludwika Jabłonowskiego(1810-1887), Franciszka Ksawerego Preka (1801-1863), Kazimierza Chłędowskiego (1843-1920) oraz Anny Potockiej (1846-1926).

Na początku swego wystąpienia podkreśliła, że omawiane pamiętniki stanowią cenne źródło wiedzy na temat prywatnego, obyczajowego i społecznego życia mieszkańców Galicji w XIX w. i na początku XX w. Przedstawiając pamiętnikarzy i ich relacje mówiła nie tylko o wydarzeniach obyczajowych, społecznych i politycznych opisywanych w pamiętnikach, ale starała się też pokazać styl i język, jakim posługują się autorzy pamiętników. Przytaczała też opinie historyków i badaczy zajmujących się literaturą pamiętnikarską, m.in. H. Barycza, A. Knota.

Opisując pamiętniki Ludwika Jabłonowskiego, które powstały w okresie 1876-1882 i obejmują lata 1810-1864, zauważyła, że pamiętnikarz posiada nie tylko dobrą pamięć, ale wyjątkową plastykę słowa, co uwidacznia się w opisach batalistycznych. Jabłonowski przedstawia sylwetki osób mu współczesnych, np. A. Fredry czy W. Pola. Powraca też do dzieciństwa, które częściowo spędził w Krościenku Wyżnym. Opisuje najbliższą okolicę, np. zamek w Odrzykoniu, jarmark w Krośnie. W pamiętnikach odnaleźć można też opisy scen batalistycznych (np. walk w czasie powstania listopadowego, w którym Jabłonowski uczestniczył jako ochotnik). Nie brakuje negatywnych opinii o arystokratycznych rodach i złośliwych uwag o poszczególnych osobach (np. S. Goszczyńskim, J. Lelewelu).

Mówiąc o pamiętnikach Franciszka Preka (ur. w Nozdrzcu) obejmujących lata 1818-1855, W. Belcik zauważyła, że dzięki autorowi dokładnie poznajemy szczegóły rabacji chłopskiej w Galicji w 1848 r. Zwróciła też uwagę na bogactwo i różnorodność przedstawianych obrazów (co wynikało z przebywania Preka w różnych środowiskach: arystokratycznym i ziemiańskim), a także na krytyczne uwagi autora wobec polskiej arystokracji, warstwy chłopskiej i austriackiego zaborcy. W swoich pamiętnikach Prek szczegółowo opisuje Krosno, a także okoliczne miejscowości, m.in. Krościenko, Odrzykoń, Korczynę, Duklę. Jak mówiła W. Belcik, niezwykle cenne są też pozostawione przez Preka akwarele przedstawiające mężczyzn i kobiety w strojach ludowych z okolic Lwowa, Korczyny, Jasła czy Krosna. Stanowią one ważny dokument kulturalno-historyczny.

Kolejnym pamiętnikarzem, którego przedstawiła W. Belcik, był Kazimierz Chłędowski, pisarz urodzony w Lubatówce koło Iwonicza. Jego pamiętniki (t. 1 „Galicja”, t. 2 „Wiedeń”) obejmują lata1843-1901. Część pierwsza dotycząca Galicji (szczególnie okres dzieciństwa i edukacji domowej w Wietrznie) daje wierny obraz kultury obyczajowej drobnej szlachty galicyjskiej w połowie XIX w. Chłędowski nie porusza spraw społecznych i politycznych, koncentruje się głównie na życiu domowym i towarzyskim, opisuje zjazdy sąsiedzkie, odpusty, kłopoty gospodarskie itp.

Bardzo cennym dokumentem epoki jest pamiętnik Anny z Działyńskich Potockiej wydany Nakładem Rodziny w 1927 r. – mówiła W. Belcik. Potocka opisuje w nim swoje dzieciństwo w Kórniku w Wielkopolsce, edukację domową, pobyt w Dreźnie, ślub ze Stanisławem Potockim i pobyt w Oleszycach oraz życie rodzinne i działalność społeczną w Rymanowie. W jej pamiętniku pojawiają się nie tylko wątki osobiste, ale też sprawy gospodarcze i społeczne. Potocka jest krytyczna w stosunku do duchowieństwa katolickiego i Polaków, którzy okazują wzgardę dla Rusinów. Razi ją ciemnota i upodlenie chłopów. Krytykuje też władze samorządowe i administracyjne Galicji oraz działania Austriaków. W swoim pamiętniku pokazuje również rozwój rymanowskiego uzdrowiska.

Na koniec swego wystąpienia W. Belcik wspomniała o książce „Przemówiły stare listy” Hieronima Wysockiego, który na podstawie odnalezionych listów spisał losy ziemiańskiej rodziny Wysockich. Głównym bohaterem omawianej książki jest Antonin Wysocki (1796-1877), malarz, uczestnik wojen napoleońskich i powstaniec styczniowy, który poprzez małżeństwo z Emmą Ogińską-Brzostocką wszedł w krąg rodziny Załuskich z Iwonicza. W listach znajdują się nie tylko informacje o codziennym życiu Wysockich, ale także wiadomości o Załuskich i ich życiu w uzdrowisku.

Poprawiono: wtorek, 27, listopad 2018 11:30