„Literatura to osiemnasty wielbłąd”, czyli czego o mapach rzeczywistości dowiedzieli się słuchacze wykładu dra Grzegorza Jankowicza w Krośnieńskiej Bibliotece Publicznej

24 marca 2017 r. w Czytelni Głównej Krośnieńskiej Biblioteki Publicznej młodzież z krośnieńskich liceów, nauczyciele oraz miłośnicy literatury spotkali się z Grzegorzem Jankowiczem, autorem i redaktorem wielu publikacji krytycznoliterackich, m.in. wydanej w 2016 r. książki „Życie na poczytaniu : rozmowy o literaturze i reszcie świata”.

Dr Grzegorz Jankowicz jest filologiem, tłumaczem, eseistą i krytykiem. Redaguje dział kultury „Tygodnika Powszechnego”. Jest jurorem Nagrody Poetyckiej Silesius oraz dyrektorem programowym Międzynarodowego Festiwalu Literatury im. Josepha Conrada.

I to właśnie od zaproszenia krośnian na tegoroczną, dziewiątą już edycję Festiwalu Conrada (odbędzie się w Krakowie w dn. 23-30.10.2017), Grzegorz Jankowicz zaczął swój wykład. Przybliżając słuchaczom historię Festiwalu, zwracał uwagę na leżącą u jego początków ideę, że literatura jest sposobem na myślenie o świecie i potrzeba odpowiedzieć sobie na pytanie, jak o tym myśleniu literaturą rozmawiać. Dlatego Festiwal kładzie główny nacisk na interakcje zaproszonych autorów z czytelnikami i unika prezentacji literackich sensu stricto.

Ale jak rozmawiać o czymś, co pozostaje niezdefiniowane? Bo właściwie czym jest literatura? Pytanie to, kluczowe dla całego wykładu, zadał Grzegorz Jankowicz w formie opowieści o trzech synach, którzy musieli podzielić między siebie spadek, zostawiony po ojcu. Było nim siedemnaście wielbłądów, które żadną miarą nie chciały poddać się regułom matematyki i podzielić swego stada na jedną drugą, jedną trzecią i jedną dziewiątą. Patowa sytuacja mogła zostać rozwiązana tylko w momencie „pożyczenia” osiemnastego wielbłąda, który po wypełnieniu swego zadania mógł wrócić do właściciela. I tym osiemnastym wielbłądem jest literatura – zawsze wtedy, kiedy pomaga nam uporać się z problemami rzeczywistości, a po spełnieniu swojego zadania może zostać odstawiona na bok.

Choć wśród słuchaczy nie było chyba ani jednej osoby, do której nie wyobraźni nie trafiłoby nazwanie literatury osiemnastym wielbłądem, Grzegorz Jankowicz zaproponował również porównanie literatury do mapy, przeprowadzającej wędrowca z punktu A do punktu B, a następnie schowanej do plecaka. Wyprowadził je z lektury tekstu pt. „Mapa” ze zbioru „Oskubana papuga Rebego: zmyślone opowieści chasydzkie” autorstwa węgierskiego literata i aktora Gézy Röhriga. Omawiając razem z młodzieżą tekst Röhriga, dr Jankowicz zauważył, że pięcioletni chłopiec z opowieści, niczym współcześni użytkownicy systemu GPS, ograniczył mapę do trasy. Tymczasem mapa (jak również literatura) jest reprezentacją świata. Odwołując się do puenty opowieści Rebego, Grzegorz Jankowicz nawiązał również do szkicu Jorge Luisa Borgesa pt. „O ścisłości w nauce” i zapytał młodzież, czy według nich literatura-mapa ma być na tyle dokładna i szczegółowa, by drobiazgowo odwzorowując rzeczywistość całkowicie ją przesłaniać, a wręcz zastępować? Czy wręcz przeciwnie – opisując tylko wybrane fragmenty rzeczywistości, pozostawiać mnóstwo miejsca na ich indywidualną, subiektywną interpretację? Idą o krok dalej, czy gdybyśmy mieli możliwość sięgnięcia po literaturę opisującą nasze życie i pozwalającą przeczytać naszą przeszłość i przyszłość (niczym z opowiadania Teda Chianga „Story Of Your Life”), zrobilibyśmy to? Ożywiona dyskusja, w której wzięli udział młodzi i nieco starsi uczestnicy spotkania, podzieliła słuchaczy dra Jankowicza na tych, którzy woleliby rozwijać swoją wyobraźnię i kreatywność, i nie znać wszystkich odpowiedzi, i tych, którzy posiadając wiedzę o przyszłości mogliby wykorzystać ją do swoich celów. A co wolałby Grzegorz Jankowicz? Jakkolwiek nie udzielił on jednoznacznej odpowiedzi, to jednak zamknął dyskusję kilkoma zdaniami podsumowującymi również całe spotkanie: kiedy wiemy, co się wydarzy, możemy przestać się o to martwić i skoncentrować na tym, co do tej pory umykało naszej uwadze. Podobnie w przypadku literatury, powinniśmy jej „używać”, by dowiedzieć się czegoś o rzeczywistości, a następnie odłożyć ją i „rozejrzeć się po oszałamiającej teraźniejszości”.

Oprócz ogromnej erudycji, dra Grzegorza Jankowicza charakteryzuje również niezwykła charyzma, która porwała krośnieńską młodzież. Pozwala to sądzić, że jak długo do czytania literatury będą zachęcać osoby pokroju Grzegorza Jankowicza, ich apel nie pozostanie bez odpowiedzi.

Wykład i spotkanie z autorem książki „Życie na poczytaniu” zorganizowane zostały przez Krośnieńską Bibliotekę Publiczną i krośnieński Oddział Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich przy wsparciu finansowym Miasta Krosna w ramach projektu „Czytanie się o(d)płaca”.

youtube-logoZobacz relację wideo (27:53)

Poprawiono: czwartek, 04, październik 2018 17:20