„... z przeszłości mroku przez lat szeregi kroczysz widmo blade...” - to tytuł styczniowej wystawy, poprzez którą Krośnieńska Biblioteka Publiczna włącza się w obchody 150. rocznicy powstania styczniowego.
Było to najdłuższe z polskich powstań narodowych skierowane przeciw Rosji, rozpoczęte w styczniu 1863 roku, a zakończone jesienią 1864, w którym wzięły udział niemal wszystkie warstwy społeczeństwa polskiego.
Prologiem do wybuchu powstania stał się przybierający na sile ruch konspiracyjny. W latach 50-tych XIX wieku m.in. w Galicji zaangażowali się w ten ruch młodzi artyści i literaci, którzy spotykali się w pracowni rzeźbiarskiej Parysa Filippiego w Krakowie. Z tych spotkań niewiele wynikło, ale zaowocowały one malarskimi i literackimi obrazami powstania.
Aleksander Wielopolski, Naczelnik Rządu Cywilnego Królestwa Polskiego, chcąc zniszczyć narastającą konspirację, ogłosił w styczniu 1863 roku brankę. Większość młodzieży zagrożona poborem zdecydowała się na podjęcie walki.
Powstanie zakończyło się pełną klęską. Poległo w nim ok. 30 tys. osób. Z wziętych do niewoli za udział w powstaniu stracono ok. 670 osób, a blisko 40 tys. zesłano na Syberię.
Powstanie styczniowe stało się najważniejszym, najgłębiej przenikającym świadomość polskim doświadczeniem dziejowym II połowy XIX wieku. Oddziaływało na twórczość wielu artystów i literatów - nie tylko tych, którzy w nim walczyli, ale także na przyszłe pokolenia.
W powstaniu styczniowym najliczniejszą grupę, jaka wzięła w nim udział, stanowili malarze. Walczyli m.in. Adam Chmielowski, Maksymilian Gierymski, Ludomir Benedyktowicz, Marceli Krajewski.
Wśród pisarzy i poetów najznaczniejszymi powstańcami byli: Adam Asnyk, członek Rządu Narodowego oraz Mieczysław Romanowski, najwybitniejszy poeta powstania, przyjaciel Grottgera, który zginął podczas bitwy pod Józefowem w lutym 1863 roku.
W kształtowaniu się literackiej wizji, a następnie legendy powstania styczniowego ważną rolę odegrały powieściowe „obrazki z natury” najbardziej wtedy autorytatywnego pisarza polskiego Józefa Ignacego Kraszewskiego. Wydawał je pod pseudonimem Bolesławity, a były to: „Dziecię starego miasta”, „Szpieg”, „Moskal”, „Para czerwona”, „My i oni” oraz „Żyd”.
Wystawa, do obejrzenia której zapraszamy, znajduje się w Wypożyczlni Głównej KBP. Przedstawia ona malarskie i literackie doświadczenia uczestników i nie tylko tego zrywu narodowego.
