Doniosłość skryta w codzienności

Ostanie spotkanie Literackiego Forum Dyskusyjnego (16 lutego 2016 r.) poświęciliśmy Oldze Tokarczuk, pisarce, której nie grozi dostosowanie się do rynku. Dawno osiągnęła sukces, o sławę nie zabiega. Uprawianie literatury traktuje jak rozmowę, a skupienie, z jakim opowiada, udziela się czytelnikom. Potrafi dokonać tego, co najtrudniejsze - odsłonić doniosłość skrytą w codzienności. Potoczne życie odzyskuje w jej prozie gęstość, wewnętrzne skomplikowanie, okruchy znaczenia i dramatyzm niepewności.

Olga Tokarczuk urodziła się w 1962 roku w Sulechowie. Jest znawczynią filozofii, wielbicielką Junga. Studiowała psychologię na Uniwersytecie Warszawskim. Olga Tokarczuk wrosła w pejzaż polskiej kultury i trudno dziś wyobrazić sobie polska literaturę bez niej. Uznana jest przez krytyków za jedną z największych współczesnych powieściopisarek, a jej książki cieszą się ogromnym powodzeniem wśród czytelników. Uhonorowana wieloma nagrodami, m. in. Nagrodą Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek, Nagrodą Fundacji im. Kościelskich. Jest dwukrotną zwyciężczynią Nagrody NIKE: w 2008 roku za „Biegunów” i w 2015roku za „Księgi Jakubowe”. Za każdym razem, kiedy pojawiała się jej nowa powieść, zdobywała nagrody czytelników. Swoimi książkami przypomina nam, ze do roli pisarza należy nie tylko pisanie, ale także codzienne zaświadczanie temu, co się pisze. W tym wyobrażeniu mieści się przekonanie, że zyskując społeczny posłuch, pisarz ma wręcz obowiązek zabierania głosu w sprawach dotyczących nas wszystkich. Dlatego jej powieści są ważnym głosem w polskiej komunikacji społecznej.

W pierwszej powieści Olgi Tokarczuk, w „Podróży ludzi księgi”, grupa wędrowców wyrusza na poszukiwanie księgi, która objawi im prawdę. Kiedy jednak ostatni z nich odnajduje ją, okazuje się, że nie umie czytać.

W „Biegunach” w metafizyczną podróż po Moskwie wyrusza Annuszka. Ona także nie znajduje ostatecznych odpowiedzi na swoje pytania, powróci jednak do domu odmieniona.

„EE” to powieść o dojrzewającej dziewczynce, która twierdzi, ze widzi duchy. Wyjaśnieniem tego fenomenu zajmują się lekarze, duchowni, spirytyści, każdy w swoim języku, jednak Erna nie daje się zamknąć w żadnej z proponowanych ram. Wybiera swoją drogę.

„Prawiek i inne czasy” jest z kolei małym mitycznym światem wspólnych sensów i symboli, z którego istnieją dwie drogi wyjścia. Stagnacja oraz niewidzialna granica w lesie, którą może przekroczyć każdy, kto odważy się przełamać swoje myślowe i życiowe nawyki. Jest to cudownie poetycka powieść o wyborach.

Uważnie przeczytane powieści Olgi Tokarczuk są w istocie radykalnym projektem przebudowy naszej tożsamości ukazując nam alternatywę. Bohaterki jej książek, bez względu czy są samotne, czy zakorzenione w rodzinnych związkach - są przede wszystkim ludźmi, a nie marionetkami odgrywającymi role płciowe. Nie występują w teatrzyku romansów, czy w pogoni za wielka miłością, miewają za to seksualność we wszystkich możliwych odcieniach. Olga Tokarczuk jest również mistrzynią w opisywaniu rozmaitych relacji międzyludzkich, które nie mieszczą się w schematach, i nie dadzą nazwać się jednym słowem.

„Prowadź swój pług przez kości umarłych” jest to powieść kryminalna (bywa nazywana też thrillerem moralnym czy ekologicznym), w której treści autorka przekazała solidarność ze zwierzętami - najsłabszym, najokrutniej traktowanym ogniwem łańcucha władzy. Powieść jest wyrazem sprzeciwu wobec patriarchatu. Nie ma w tym wszystkim jednak czułostkowości, lecz autentyczna czułość. Tam, gdzie jej książki mogłyby się okazać okrutne, łagodzi obraz współczuciem i współodczuwaniem.

„Dom dzienny, dom nocny” to najbardziej osobista książka pisarki, bowiem wpisuje się w okolice, gdzie na stałe mieszka (wieś w Sudetach na pograniczu polsko-czeskim). Określenie „powieść” jest w tym przypadku dość mylące, ponieważ rzecz ta jest hybrydą tekstową, w której zgromadzono przeróżne zarysy fabuł i bardziej spójne opowieści oraz notatki o charakterze eseistycznym.

„Ostatnie historie” to trzy historie i trzy sposoby oswajanie śmierci. Drogi babki, córki i wnuczki rozeszły się przed laty. Teraz Paraksewia, Ida oraz Maja stoją w obliczu śmierci. Każda z nich musi zmierzyć się z nią samotnie, każda radzi sobie inaczej. Ich historie tworzą powieściową kronikę przemijania i utraty.

Olga Tokarczuk nie jest rewolucyjną utopistką, która wierzy w możliwość stworzenia idealnego świata, ma świadomość skażenia ludzkiej egzystencji cierpieniem i to chroni ją przed pokusą bezwzględnej krytyki zastanej rzeczywistości. Z tego, że nie stawia świata pod pręgierzem, nie wynika jednak, że opowiada nam kojąco-kobieco-ekologiczne bajki. Jeśli świat stworzony przez Olgę Tokarczuk jest nieco lepszy niż ten, w którym żyjemy, to nie przez przemilczenie jego bolesnych miejsc, tylko dzięki przemodelowaniu go na miarę człowieka myślącego, wnikliwego, wrażliwego, współczującego - takiego, jakim jest autorka.

5 maja 2016 r. o godz. 17:00 spotkamy się w Saloniku Artystycznym, by porozmawiać o „Dzieciach w twórczości Henryka Sienkiewicza”. Zapraszamy.

Kalendarz wydarzeń

Marzec 2024
P W Ś C P S N
26 27 28 29 1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
Początek strony